Persbericht Den Haag, 12 juni 2019
Het loon van prinsendoder Balthasar Gerards
KB verwerft de beloningsbrief van moordenaar ‘Vader des vaderlands’ Willem van Oranje
De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft op een veiling in Frankrijk een bijzonder document uit de zestiende eeuw verworven: de beloningsbrief aan Balthasar Gerards, de moordenaar van Willem van Oranje. Het handschrift, dat op perkament is geschreven, opent met de afbeelding van het nieuwe wapenschild van de familie Gerards: een zilverrode leeuw op een achtergrond van zilver en rood. De leeuw draagt in zijn rechterhand een bliksemschicht, symbolisch voor de goddelijke straf die Oranje in hun ogen had ondergaan. Het handschrift werd in 1590 ondertekend door koning Filips II van Spanje en brengt het nationale verleden een stukje dichterbij.
Staatsvijand Willem van Oranje
In 1580 schreef de Spaanse overheid een ban uit tegen Willem van Oranje, ‘hoofdberoerder en bederver van het geheel Christenrijk’. Vanwege zijn rol als leider van de Nederlandse opstandelingen werd Van Oranje tot staatsvijand uitgeroepen. Diegene die hem van zijn leven zou beroven kon rekenen op een adelverheffing en een geldprijs van 25.000 gouden kronen – naar huidige maatstaven ruim 3 miljoen euro.
Keerpunt Tachtigjarige Oorlog
Elk Nederlands schoolkind kan het je vertellen: het was de Franse katholiek Balthasar Gerards die op 10 juli 1584 Willem van Oranje neerschoot op de trappen van het Prinsenhof in Delft. De moord was een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog. De opstandige gewesten moesten opeens zonder leider verder. Uiteindelijk bleek Maurits, de tweede zoon van Willem van Oranje, een waardige opvolger. Onder zijn leiderschap konden de noordelijke provincies doorzetten en kwam Nederland tot stand, zoals het Rijksmuseum vorig jaar nog herdacht.
Loon naar werken
Balthasar Gerards werd direct na de moord opgepakt en enkele dagen later geëxecuteerd. Zijn familie probeerde vervolgens de beloning voor de moord los te weken bij de Spaanse koning, Filips II. Door het vele oorlogvoeren was de Spaanse kroon echter zo goed als bankroet, en de geldprijs van 25.000 kronen was moeilijk te regelen. In de beloningsbrief kunnen we lezen dat Filips II Balthasar Gerards erkent voor de moord op Willem van Oranje, en dat hij zijn familie beloont met drie heerlijkheden in Franche-Comté die eerder het bezit van Willem van Oranje waren geweest. Dat was het loon voor de moord op Willem van Oranje, ‘pour délivrer le monde d'une telle peste’ (om de wereld van een dergelijke plaag te ontdoen).
Geert Janssen, hoogleraar Vroegmoderne Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam: “Balthasar Gerards is de bekendste ‘zelfmoordterrorist’ uit de Nederlandse geschiedenis. Dit spectaculaire document laat zien dat de moordenaar van Willem van Oranje destijds ook bewonderaars had die hem als held en martelaar vereerden. De originele beloningsbrief werd pas recent, na meer dan 400 jaar, ontdekt en de aankoop ervan vormt een belangrijke aanwinst voor Nederland en de KB.”
Lang heeft de familie Gerards echter niet van haar landerijen kunnen genieten. In 1595 eiste de katholiek gebleven eerste zoon van Willem van Oranje zijn vaders bezittingen weer op. Hij weigerde daarbij uitdrukkelijk de familie Gerards uit te kopen. De reputatie van huurmoordenaars heeft de familie Gerards nog lang achtervolgd.
Aankondiging KB Café
Op 10 juli, de sterfdatum van Willem van Oranje, organiseert de KB een informeel KB Café over deze aanwinst. Kijk op onze website voor meer informatie en aanmelden.
|
|
|
|
|
Over de Koninklijke Bibliotheek (KB)
De Koninklijke Bibliotheek (KB) is de nationale bibliotheek van Nederland. We verzamelen, bewaren en delen alle publicaties uit en over Nederland. Met onze (digitale) collecties en onze expertise brengen we mensen in aanraking met de kracht van het geschreven woord. Zo willen we iedereen de mogelijkheid bieden om te lezen, te leren of onderzoek te doen en zich daardoor verder te ontwikkelen. Dit doen we samen met onze erfgoedpartners, de openbare bibliotheken en wetenschappelijke instellingen en dragen zo bij aan een slimmer, vaardiger en creatiever Nederland. www.kb.nl
